



Atatürk ve Afganistan, 2019
- Yazar: Bilâl N. ŞİMŞİR
- Basım Yılı: 2019
- Basım Yeri: Ankara
- Cilt / Dizi / Sayı: IV/A-2-3.1.Dizi, Sayı: 10
- Dil : Türkçe
- ISBN : 978-975-16-3634-8
- Barkod : 9789751636348
- Fiziksel Özellikleri : Karton Kapak, xv, 448 s. : resim, portre, tıpkıbasım; 24 cm.
Ürün Barkodu
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ......................................................................................XI
TARİHÇELİ
GİRİŞ.................................................................... 1
Kemal Atatürk ve Üç Afgan Kralı: Amanullah Han, Mehmet Nadir
Han ve Zahir Şah:-Afgan Ülkesi: Yüzölçümü ve nüfusu, Coğrafi
durumu, Halk ve dil, Afganistan’ın tarihi, Afgan Devletinin
temeli - Köprü Ülke ve Hedef Ülke: - Kâbil’e Bir Osmanlı
ElçisiTampon Ülke-Emir Abdurrahman-Afganistan’da Türkiye’ye ilgiMahmut
Tarzi’nin Etkisi-Habibullah Han ve Trajik Sonu.
MUSTAFA KEMAL VE AMANULLAH HAN
(1919-1929)
1- SAVAŞ VE ZAFER YILLARI (1919-1922)
.......................... 27
Amanullah Han’ın Tahta Çıkışı -Üçüncü İngiliz-Afgan Savaşı
-Bağımsız Afganistan’ın Doğuşu-Mustafa Kemal’in Ulusal Lider
Olarak Tarih Sahnesine Çıkışı-Ankara’dan Kâbil’e ilk
TemsilciMustafa Kemal’den Amanullah Han’a Bir Mektup-Cemal
Paşa’nın Afganistan’da Etkisi- 1921 Türkiye-Afganistan
ittifak
Antlaşması Nasıl Yapıldı? -Antlaşmanın Bazı
Özellikleri-TürkAfgan Antlaşmasının Başlıca Hükümleri-ilk Afgan Elçisi Sultan
Ahmet Han Türkiye’de-Mustafa Kemal Paşa Afgan Elçisini
Kabul Ediyor-Ankara’da Afganistan Elçiliğine Bayrak
ÇekilmesiAmanullah Han ile Mustafa Kemal Arasında Mektuplaşma -
Afgan Elçisinin Ankara’da Çalışmaları-Amanullah Han’dan
VI İÇİNDEKİLER
Mustafa Kemal Paşa’ya Yeni Bir Mektup - Mustafa Kemal’in
Cevabı - TBMM Afganistan’ı Konuşuyor-Afgan Elçisi İnönü
Zaferinin ve TBMM’nin Yıldönümlerini Kutluyor-Afganistan’a
ilk Türk Elçisi Kim Olacak?-Bir Aday: Ali Münif
Bey-Fahrettin
(Tükkan) Paşa Kabil Elçiliğine Atanıyor -Bir İngiliz
istihbarat
Raporu-Kabil’de Türkiye Elçiliğinin Açılışı-Cemal Paşa’dan
Fahrettin Paşa’ya Bir Tebrik Mektubu - Afganistan
Türkiye’nin
Büyük Zaferini Kutluyor- Ankara’da Sultan Ahmet Han’ın
Hararetli Tebrikleri-Kabil Sarayında Şölen ve Gazi Mustafa
Kemal Paşa’ya Afgan Nişanı-Fevzi (Çakmak) Paşa - Fahrettin
Paşa Mektuplaşması - İngiliz Gözüyle 1922 Yılında Türk-Afgan
İlişkileri.
2- BARIŞ VE DOSTLUK YILLARI (1923-1928) .................
119
Lozan Barışı ve Yeni Bir Döneme Geçiş-Afganistan, Türkiye
Cumhuriyetinin İlânını Hararetle Kutluyor -Mustafa Kemal
Paşa,
Amanullah Han’a Yakınlık Gösteriyor-Afgan Bağımsızlığının
Yıldönümü Kutlanıyor -Gazi, Afgan Kralına Fotoğrafını
İmzalıyor-Yeni Afgan Elçisi Güven Mektubunu Cumhurbaşkanı
Gazi M. Kemal Sunuyor-Atatürk’ün Afgan Elçisine
CevabıAfganistan’a Yeni Türk Elçisi: Nebil Batı-Afganistan Dışişleri
Bakanı Mahmut Tarzi’nin Türkiye Ziyareti-Atatürk, İkinci
Defa
Cumhurbaşkanı Seçildiğini Afgan Kralına Bildiriyor.
3- AFGANİSTAN KRALI AMANULLAH HAN’IN
TÜRKİYE’Yİ ZİYARETİ VE SONRASI (1928-1929).......... 149
Türkiye Cumhuriyeti’ne ilk Devlet Ziyareti ve Programı
-Mihmandar Orgeneral Fahrettin Altay’ın Anlattıkları-“Ayın
Tarihi” Geziyi Anlatıyor Cumhuriyetin Başkenti Ankara’ya
Gelen İlk Hükümdar-20 Mayıs 1928 Pazar: Ziyaretin İlk
GünüAtatürk’ün 20 Mayıs 1928 Akşamı Afgan Kralı ve Kraliçesi
İÇİNDEKİLER VII
Onuruna Verdiği Ziyafette Yaptığı Konuşma-Kral Amanullah
Han’ın Atatürk’e Cevabı-Atatürk’ün Konuşması Hakkında
Yorumlar-Ankara’da Kral ve Kraliçeli Bir Hafta -Kral
Amanullah
Gazeteye Demeç Verip Ankara’ya Veda Ediyor-Afgan Kralı
ve Kraliçesi İstanbul’da-Kral Amanullah’ın Türkiye Ziyareti
ve Basın-Geziden Dipnotlar -Türkiye-Afganistan Dostluk
ve işbirliği Antlaşması-Antlaşmanın Sadeleştirilmiş
MetniElçiliklerin Büyükelçiliğe Yükseltilmesi-Yusuf Hikmet Bayur’un
Kabil’e Büyükelçi Atanması-Kabil’de Türk-Rus Duayenlik
Yarışı-Afgan Büyükelçisi Gazi Mustafa Kemal’e Güven
Mektubunu Sunuyor-Amanullah Han Türkiye’yi Örnek Alıyor
ve Reformlara Girişiyor, Ama... -Türkiye, Afgan Reformlarını
izliyor ve Destekliyordu - Afganistan’da Gerici bir
Ayaklanma
Patlak Veriyor-Atatürk, Kral Amanullah’ı irticaya Karşı
Silahla
Savunmak istiyor-Amanullah Han Devriliyor ve Afganistan’da
Çağ Dışı Bir Ara Rejim Kuruluyor.
MUSTAFA KEMAL VE MUHAMMED NADİR ŞAH
(1929-1933)
..............................................................................
227
Nadir Han’ın Afganistan Tahtına Çıkması: -Yeni Afgan
Padişahı
Gözlerini Türkiye’ye ve Mustafa Kemal’e Çeviriyor-Yeni Afgan
Büyükelçisi Gulam Nabi Han Gazi Mustafa Kemal’e Güven
Mektubunu Sunuyor-Büyükelçi Gulam Nabi Han’ın ve Gazi
Mustafa Kemal’in Nutukları-Gazi Mustafa Kemal ile Nadir
Şah Arasında Karşılıklı Mesajlar-Büyükelçi Gulam Nabi Han’ın
Geri Çağınlması ve Trajik Sonu-Sultan Ahmet Han, ikinci
Defa Ankara’ya Büyükelçi Atanıyor -Nadir Şah ile Gazi
Mustafa
Kemal Birbirlerine Fotoğraflarını Gönderiyorlar-Mustafa
Kemal, iki Afgan Kralı Arasında Kalıyor-Nadir Şah ile Gazi
Mustafa Kemal Birbirlerine Dostluk Mesajları Gönderiyorlar.
VIII İÇİNDEKİLER
KEMAL ATATÜRK VE MUHAMMED ZAHİR ŞAH
(1933-1938)
1- İLK DÖNEM (1933-1935)
................................................ 265
Muhammed Zahir Şah’ın Tahta Çıkması -Yeni Afgan Kralı
Nezdine Yeni Türk Büyükelçisi: Memduh Şevket
EsendalBüyükelçi Esendal’in Kabil Mektuplarından Kısa Çizgiler -Zahir
Şah Ankara’daki Büyükelçiyi Yerinde Bırakıyor ve Atatürk’e
Dostluk Mesajı Gönderiyor-Atatürk’ten Afgan Kralına Dostça
Mesajalar- İran-Afgan Sınır Anlaşmazlığında Türkiye Hakem
Seçiliyor-Fahrettin Altay Paşa, İran ile Afganistan Arasında
Hakem Oluyor İran-Afgan Sınır Anlaşmazlığı Çözüme
Kavuşturuluyor-Afganistan, Türkiye’nin Desteği ile Milletler
Cemiyetine Üye Oluyor Cuşkanmhurbalığına Yeniden Seçilen
Atatürk, Zahir Şah ile Dostluk ilişkilerini Sürdürüyor.
2- AFGANİSTAN DIŞİŞLERİ BAKANI SERDAR
FEYZ MUHAMMED HAN’IN TÜRKİYE ZİYARETİ
(4-16 Ocak 1936)
...................................................................... 299
Resmî Ziyaret Programı -Ankara’da Bir Hafta Misafirlik ve
Sonrası-Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ın Verdiği Resmi
Yemekte Söylenen Nutuklar Afgan Dışişleri Bakanının Ankara
Ziyareti Sonrasında Yayınlanan Resmi Bildiri-Konuk Bakanın
İstanbul’da Basına Demeci-Zahir Şah ile Atatürk’ün Dostluk
Mektupları.
3- AFGANİSTAN HARBİYE VEZİRİ (SAVUNMA BAKANI)
ALTES MAREŞAL ŞAH MAHMUT HAN’IN TÜRKİYE
ZİYARETİ
(15-28 Ekim1936)
..................................................................... 317
Afganistan Harbiye Vezirinin (Savunma Bakanının) İstanbul’a
Gelişi-Altes Mareşal Şah Mahmut Han Kimdir?-Konuk Vezir
İÇİNDEKİLER IX
Ankara’da-Kazım Özalp’ın Ziyafetinde Türk ve Afgan Savunma
Bakanlarının Söylevleri-Atatürk, Afgan Harbiye Vezirini
Kabul
Ediyor-Başbakan İsmet İnönü’nün Yemeği-Altes Mahmut
Han’ın Türkiye’den Ayrılması-Bir Değerlendirme.
4- TÜRKİYE, İRAN, IRAK VE AFGANİSTAN ARASINDA
SALDIRMAZLIK ANTLAŞMASI (SAADABAD PAKTI)
(8 Temmuz 1937)
...................................................................... 327
Saadabad Paktı’nın Ön Hazırlıkları -Dışişleri Bakanı Tevfik
Rüştü Aras’ın Tahran’dan Önce Bağdat’a Ziyareti-Paktın
Tahran’da Saadabad Sarayı’nda imzalanması ve Başlıca
Hükümleri-Saadabad Paktı Üzerine Zahir Şah ve Atatürk
Arasında Telgraflaşma-Paktı imzalayanlar Neler Dediler?
-Yurt
içinde ve Yurt Dışında Yankılar-Tevfik Rüştü Aras’tan
Anılar.
5- TÜRKİYE’NİN AFGANİSTAN’A EĞİTİM, KÜLTÜR,
TEKNİK YARDIMLARI .......................................................
351
İlk Dönem-1928 Türk-Afgan Antlaşmasının Özelliği-Ankara
Siyasal Bilgiler Okulundan Mezun Afganlı Gençler: Ahmet
Alişah Masumi, Gulam Mehmet Babür, Muhtar, Mehmet Hasan
Kemal, Mohammed Ekber, Berat Ali, Kerim Barnıyan, Kuddüs,
Sadık, Ali Mohammed Saca, Emir Or, Enver - Afganistan’a
Hizmet Vermiş Olan Mülkiyeliler: Hasan Vasfi Menteş, Emin
Ali Çavlı, Ord. Prof. ismail Hikmet Ertaylı, Ord. Prof.
Ethem
Menemencioğlu, Prof. Dr. Atıf Akgüç, Prof. Mehmet Ali
Dağpunar-“Afganistan’da Mülkiye”nin Kuruluş ÖyküsüDiğerleri
ve Büyükelçi Memduh Şevket Esendal’ın Hizmetleri.
6- ATATÜRK’ÜN SON YILINDA TÜRK-AFGAN
İLİŞKİLERİ VE YENİ DÖNEME GEÇİŞ (1938-1939) ..... 379
Afganistan ile Pürüzsüz ve Berrak Dostluk ilişkilerinin
Kökleşmesi-Atatürk ile Zahir Şah Arasında Son
TelgraflarAtatürk’ün Ölümü ve Afganistan: - “Afganlılar Atatürk için
X İÇİNDEKİLER
Yürekten Duacıdırlar” -Kral Zahir Şah ve Afgan Hükümeti
Türkiye’nin Yasını Paylaşıyorlar-Duayen Afgan Büyükelçisi
Baş
Sağlığı Diliyor-Atatürk’ün Cenaze Töreninde Afgan Heyeti:
Prens Şah Veli Han Afgan Kralını Temsil Ediyor-Eski Kral
Amanullah Han İstanbul’daki Cenaze Törenine
KatılıyorAnkara’daki ResmiTörende Afgan Heyetinin Yeri-Amanullah
Han’ın Atatürk’e Son Saygısı-Türk-Afgan ilişkilerinde
Atatürk
Sonrası Döneme Doğru:-Zahir Şah ile İsmet İnönü Arasında
ilk Mesajlar-Dışişleri Bakanlan Arasında Mesajlar-Büyükelçi
Sultan Ahmet Han Türkiye’den Ayrılıyor ve Afgan Dışişleri
Bakanı Feyz Muhammed Han Ankara’ya Büyükelçi AtanıyorYeni Başbakan
Dr. Refik Saydam ile Afgan Sadrazamı Mahmut
Haşim Han Arasında Telgraflar.
BİTİRİRKEN
.......................................................................... 399
KAYNAKÇA.............................................................................
407
DİZİN.......................................................................................
413
EKLER......................................................................................
429