Sicillere Göre Bursa`da İhtida Hareketleri ve Sosyal Sonuçları (1472-1909), 1999

ÖNSÖZ  
KISALTMALAR 
GlRÎŞ  
1 - BURSA SERİYE SÎCÎLLERl  1
2 - SERİYE SİCİLLERİ VE İHTİDALAR  2
3 - İHTİDA KAYITLARININ SİCİLLERDE YER ALIŞ ŞEKLl  3
4 - TANZİMAT'TAN SONRA İHTİDA I'LÂMLARININ ALDIĞI ŞEKİL  4
5-ARAŞTIRMA YÖNTEMİ  7
BİRİNCİ BÖLÜM
TARİHÎ VE SOSYAL AÇIDAN BURSA'NIN GELİŞMESİ
I - İLK OSMANLI FETİHLERİ VE BURSA  9
A- ilk Osmanlı Fetihleri  10
B-Bursa'nın Fethi  11
II - BURSA'NIN GELİŞMESİ  13
A- Osmanlı idaresinden Önce Bursa  13
B - Fetihden Sonra Bursa'nın Gelişmesi (Türkleşip islâmlaşması)  14
1 - Fizikî Gelişme  16
2 - Dinî ve Etnik Yapı   20
a. Müslümanlar  22
b. Hıristiyanlar  25
(1) Rumlar  25
(2) Ermeniler.  26
(3) Diğer Hıristiyan Gruplar  27
c.Yahudiler  28
İKİNCİ BÖLÜM
BURSA'DA İHTİDALAR
I-İHTİDALARIN YILLARA GÖRE DAĞILIŞI  33
II - İHTİDALARIN AYLARA GÖRE DAĞILIŞI  33
III - YAŞ GRUPLARINA GÖRE MÜHTEDİLER  42
IV - MİLLİYETLERİNE GÖRE MÜHTEDlLER  44
V-ESKİ DİNLERİNE GÖRE MÜHTEDlLER  46
VI-HÜR, KÖLE-CARİYE VE ESİRLERİN İHTİDASI  47
A-Hürler  47
B - Esirler, Köle ve Cariyeler  49
vıı - MÜHTEDİLERİN ALDİKLARİ İSİMLER  56
VIII - İHTİDA SEBEPLERİ  58
A-Kültürel Etkileşim  60
B - iktisadî Sebepler  64
C - Psikolojik Sebepler  67
D - Diğer Sebepler  71
E - Ferdî Çalışmaların ihtidalara Etkisi  72
IX - İHTİDA SONRASINDA GÖRÜLEN PROBLEMLER  73
A - Mühtedi-Müslüman Münasebetleri  73
B - Mühtedi-Gayrimüslim Münasebetleri  76
C - Cizye ve Haraç Problemleri  78
D - ihtidalarda Cebir ve Şiddet  79
E - Mühtedilerde Dinî Hassasiyet  82
1 - Mütedeyyin Olanlar  82
2 - Mütedeyyin Görünmeyenler  84
3 - Irtidat Edenler ,  84
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MÜHTEDlLERLE İLGİLİ SOSYO KÜLTÜREL POLİTİKALAR I - DEVLETİN MÜHTEDİLERE YÖNELİK SOSYAL GÜVENLİK
POLİTİKALARI  87
A-Sosyal Yardımlar  88
1 - Evlât (ahiret oğlu) Edinme, Terbiyeye Verme  88
2 - Mahkemenin Müdahalesi  90
B - Mühtedileri Korumak için Alınan Hukukî-Idârî Tedbirleri  91
1 - Mühtedi Çocukların Zimmî Anne ve Babalarından Ayrılmaları  92
2 - Mühtedi Kadınların Gayrimüslim Kocalarından Ayrılmaları ;.... 93
3 - Mühtedilerin Gayrimüslimlerle Birlikte Oturmalarının Yasaklanması 94
4 - Müslüman Cariyelerin Gayrimüslimlere Satılmasının Yasaklanması.. 95 5- Zimmîlerin Elinde ihtida Eden Cariye ve Esirlerin Sattırılması  95
II- GÖNÜLLÜ TEŞEBBÜS VE KURULUŞLARIN KATKILARI  97
A-Yardım Kampanyaları  97
B - Vakıflar ve Mühtediler  97
1 - Müslüman Köle ve Cariyelerin Vakıflarla ilgisi  99
2 - Hacı îvaz Paşa Vakfı  101
SONUÇ  109
KAYNAKLAR  111
I - BURSA ŞER'İYE SİCİLLERİ  111
II-ESERLER      112
III - MAKALELER/MADDELER  114
GENEL İNDEKS  117
BELGELER
HARİTA VE TABLOLAR
I-HARİTALAR
Harita    1  : Osman Bey zamanında Osmanlıların durumu  11
Harita    2 : Bursa Semtleri  19
Harita    3 : 15. Yüzyılın başlarında Bursa'da yerleşme alanları  21
II-TABLOLAR
Tablo    1   :    ikametgâhları belli olan mühtedilerin Bursa mahallerindeki dağılımı 30
Tablo    2   : Yıllara (elli yıllık periyodlar) göre mühtedilerin dağılışı  34
Tablo    3 : ihtida kayıtlarının sicillerde doğrudan veya dolaylı olarak yer alış-arına
göre dağılımı  35
Tablo    4   : Bazı gayrimüslim köle ve cariyelerin isimleri  36
Tablo    5   : ihtida kayıtlarının aylara göre dağılımı  40
Tablo    6   : ihtidaların (doğrudan ihtida kaydı esas alınarak) aylara göre dağılımı 41
Tablo    7  : Tablo 5 ile Tablo 6'nın mukayesesi  42
Tablo    8   : Yaş gruplarına göre ihtidaların genel dağılımı  43
Tablo    9   : Yaşı belli olan grupların birbirlerine göre oranları  43
Tablo  10   : Milliyetlerine göre mühtedilerin dağılımı  45
Tablo  11   : Eski dinlerine göre mühtedilerin dağılımı  46
Tablo  12   : Mühtedilerin statülerine göre dağılımı  47
Tablo  13   : 1478-1538 yılları arasında âzad edilen köle ve cariyelerin din ve milliyet¬
leri açısından genel dağılımı  52
Tablo  14  : Tablo 13'e esas olan âzadlılarm âzad edilme şekillerini gösterir tablo 54
Tablo   15   : Mühtedilerin en çok kullandığı Islâmî isimler  57
Tablo  16  : Mühtedilerin mensup olduğu meslekler ve sayılan  65
Tablo  17   : Değişik tarihlerde Hacı ivaz Paşa Vakfı'ndan para alan mühtediler  105
Tablo 18  : Hacı ivaz Paşa Vakfı muhasebe kayıtlarına göre muhtelif yıllarda
(13 yıllık) mühtedi fonundan yapılan ödemeler  106