Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine Kadar Nahçıvan (1918-1921), 2001

ÖNSÖZ

KISALTMALAR

GİRİŞ

I.BÖLÜM

DOĞU HAREKÂTI VE TÜRK KUVVETLERİNİN KAFKASYA'YA GİRİŞİ

A. DOĞU HAREKÂTI

1- Birinci Dünya Harbi Sonlarına Doğru Kafkas Cephesi

2- Erzincan Mütarekesi

3- Brest-Litovsk Barışı

4- Türk İleri Harekâtı

5- Trabzon Konferansı (14 Mart-14 Nisan 1918)

6-Türk İleri Harekâtı'nın Devamı

7- Batum Konferansı (11 Mayıs-4 Haziran 1918)'nda Nahçıvan Meselesi

B. NAHÇIVAN'DA TÜRK İDARESİNİN KURULMASI

1- Türk Ordusunun Gelişine Kadar Nahçıvan

a) Erivan Vilâyeti Müslümanlarının Yardım İstekleri

b) Halil Bey'in Nahçıvan'a Gelişi ve Faaliyetleri

c) Halil Bey'in Kimliği  ve Nahçıvan Mutasarrıflığı Meselesi

d) Antranik'in Faaliyetleri ve İslam Ahaliye Yapılan Mezalim

2- Türk Ordusu'nun Nahçıvan'a Gelişi

3- Mahalli ve Mülkî Teşkilatlanma

4- Türk Kuvvetlerinin Nahçıvan'a Sevki

a) Askeri Birliklerin Yeniden Düzenlenmesi

b) Türk Kuvvetlerinin Ermenilere Karşı Yürüttüğü Mücadele

c) Milis Teşkilatının Kurulması

C. TÜRK ORDUSUNUN BÖLGEDEN GERİ ÇEKİLMESİ

1- Çekilme Emri ve Yapılan Hazırlıklar

2- Çekilme Emri Karşısında Halkın Durumu

3- Türk Kuvvetlerinin Bölgeden Çekilmesi

II.BÖLÜM

ARAS VADİSİNDE MÜNFERİD HÜKÛMETLER DÖNEMİ

A. ARAS TÜRK HÜKÛMETİ

1- Aras-Türk Hükûmeti'nin Kuruluşuna Giden Yol

a) Mülkî Teşkilâtlanma

b) Askeri Teşkilatlanma

2- Hükûmetin Kuruluşu

3- Hükûmetin Askerî Teşkilâtlanma Faaliyetleri

4- Ermenilere Karşı Yürütülen Mücadeleler

5- Aras-Türk Hükûmeti'nin Yıkılışı

6- Aras Türk Hükûmeti'nin Kars İslâm Şûrası Hükûmeti'ne İltihakı Meselesi

B. NAHÇIVAN HÜKÛMETLERİ

1- Mahalli Hükûmet "Hükûmet-i Mahalliye" Dönemi

2- Milli Şûra Hükûmeti3- Hanlar "Diktatora" Hükûmeti

III.BÖLÜM

NAHÇIVAN'DA İNGİLİZ VE ERMENİ YÖNETİMLERİ VE AMERİKAN VALİLİĞİ OLUŞTURMA ÇABALARI

A.  NAHÇIVAN'DA İNGİLİZ YÖNETİMİ

1- İngiliz Askeri Valiliği'nin Kuruluşu

2- Nahçıvan'da İngiliz Uygulamaları

3- İngiliz Politikasında Değişiklik ve Nahçıvan'ın Ermenistan'a Bırakılması Meselesi

a) Han Tekinski'nin Çalışmaları ve Azerbaycan'ın Tutumu

b) Nahçıvan Ahalisinin İngiliz ve Ermeni Makamları ile  Yaptığı Görüşmeler ve İlhaka Tepkisi

4- İngilizlerin Nahçıvan'dan Çekilmesi

B. NAHÇIVAN'DA ERMENİ YÖNETİMİ

1- Nahçıvan'ın Ermenilerce İşgali

2- Nahçıvan'da Ermeni Yönetiminin Kurulması

3- Ermeni Yönetiminin Uygulamaları

a) Vedi Savaşları

b) Aras Vadisi Müslümanlarının Yardım İstekleri ve Hadiselerin Türkiye ile Azerbaycan'daki Akisleri

4- Nahçıvan'da Kurtuluş Mücadelesi Hazırlıkları

5- Nahçıvan'da Savaş ve Ermeni Yönetiminin Sonu

6- Ermenistan'da Panik ve Müttefiklerin Çabaları

C. NAHÇIVAN'DA AMERİKAN VALİLİĞİ KURULMASI PROJESİ

1- Amerikalıların Kafkasya'ya Gelişi Nahçıvan'la İlgili Faaliyet ve Politikaları

2- Nahçıvan'da Tarafsız Bölge İlanı ve Amerikan Valiliği Kurma

Çabaları

a) Nahçıvan ve Havalisi Müslümanlarının Amerikan Valiliği Teşkiline Bakışı

b) Albay Rhea'nın Nahçıvan Yolculuğu ve Haskell Planının İflası

IV.BÖLÜM

TÜRKİYE VE AZERBAYCAN KONTROLÜNDE NAHÇIVAN

A. NAHÇIVAN'DA TÜRKİYE VE AZERBAYCAN VARLIĞI

1-Türkiye-Nahçıvan İlişkileri

a) Türkiye Açısından Nahçıvan'ın Önemi

b) Nahçıvanlıların Türkiye'ye Bakışı

c) Nahçıvan Meseleleri Karşısında Türkiye

d) Halil Bey'in Nahçıvan'a Gönderilmesi Meselesi

2- Azerbaycan İçin Nahçıvan Meselesi

3- Azerbaycan-Nahçıvan İlişkileri

B. NAHÇIVAN'DA MAHALLİ İDARE VE GELİŞEN OLAYLAR

1-Güç Odakları

2- İdari, Askerî ve İktisadî Teşkilât

3- Amerikan Heyetleri ile Yapılan Görüşmeler

4- Muhacir (Kaçkın) Meselesi

5- Ermenilerle Mücadele

a) Agulis (Goghtan) Meselesi

b) Hudud Çarpışmaları

c) Nahçıvan Etrafında Ermeni Mezalimi

6- Liderler Arasında Gerginlik ve İdari Yapıdaki Olumsuzluklar

C. NAHÇIVAN'A KUVVET SEVKİ VE ERMENİLERLE SAVAŞ

1- Nahçıvan'a Müfreze Gönderilmesi Meselesi

2- Ermenistan'a Karşı Yapılması Düşünülen Taarruz Planları ve Nahçıvan

3- Nahçıvan'da Huzursuzluk ve Halil Bey'in Türkiye'ye Dönüşü

4- Binbaşı Veysel Bey Nahçıvan'da

5- Beklenen Mağlubiyet

6- Mağlubiyet Sonrasındaki Gelişmeler

a) Ahali'de Panik

b) Şahtahtı'nda Savunma Hazırlıkları ve Nahçıvan Milli Şûrası'nın Engelleyici Faaliyetleri Karşısında Türk Askeri Makamlarının

Tepkisi

c) Ermenilere Sulh Teklifi

7- Şahtahtı'nın Düşüşü

8- Nahçıvan'daki Azerbaycan Kuvvetleri ve Bunların Türkiye'ye Getirtilmesi Meselesi

V.BÖLÜM

TÜRK SOVYET İLİŞKİLERİNDE NAHÇIVAN (1920-1921)

A. NAHÇIVAN'DA TÜRK-SOVYET BULUŞMASI

1- Türk-Sovyet İlişkilerinin Başlaması ve Kızıl Ordu'nun Nahçıvan'a Daveti

2- Nahçıvanlıların Türk-Sovyet Yakınlaşmasına Tepkileri

3- Kızıl Ordu Nahçıvan Yolunda

4- Beklenen Buluşma

B. KIZIL KUVVETLER KONTROLÜNDE NAHÇIVAN

1- Nahçıvan'da Sovyetleşme

a) Revkom (Nahçıvan İnkılâp Komitesi) Teşkilâtının Kuruluşu ve Üyeleri

b) Eski Yöneticilerin Akıbeti

2- Türkiye'ye Giden İlk Sovyet Heyeti ve Goris-Nahçıvan Yolunun Kapanması

3- Sovyet Rusya-Ermenistan Antlaşması (10 Ağustos 1920) ve Nahçıvan

4- Türk Kızıl Müfrezesinin Çeşitli Faaliyetleri

5- Türk Kızıl Müfrezesi'nin Erzak Meselesi

6- Kızıl Kuvvetler ile Ermeniler Arasındaki Çarpışmalar

C. NAHÇIVAN'DA TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜNÜN SAĞLANMASI

1- Şahtahtı'yı Ele Geçirme Hazırlıkları

2-Nahçıvan'da Son Zafer

D. GÜMRÜ ANTLAŞMASINA GÖRE NAHÇIVAN'IN STATÜSÜ VE SONRAKİ GELİŞMELER

1- Gümrü Antlaşması'na Göre Nahçıvan

2- Gümrü Antlaşmasına Göre Nahçıvan'daki Demiryollarından Ermenilerin Yararlanması Hususunda Yapılan Çalışmalar

3- Nahçıvan'ın Ermenistan'a Bağlanması Meselesi

a) Sovyet Azerbaycanı'nın Ermenistan'a Hediyesi

    aa) Nahçıvanlıların Tepkisi

    bb) Nahçıvan'ın Ermenistan'a Verilmesi Karşısında Türkiye

b) Veysel Bey-Velibeyov Mücadelesi

4- Nahçıvan'da Türk-Rus Gerginliği

5- Nahçıvan Ahalisinin Bolşeviklere Karşı İsyanı

E. ANTLAŞMALARLA NAHÇIVAN'IN STATÜSÜ'NÜN BELİRLENMESİ

1. Moskova Antlaşması ve Nahçıvan

a) Türk Müfrezesi'nin Nahçıvan'dan Ayrılışı

2- Kars Antlaşması ve Nahçıvan

SONUÇ

BİBLİYOGRAFYA

DİZİN

EKLER

FOTOĞRAFLAR VE RESİMLER

HARİTALAR